Het originele artikel:
---
Groningen, 16 mei 1998

STEMCOMPUTERS
EN EEN GRENZELOOS VERTROUWEN IN ELECTRONISCHE APPARATUUR

De buitenlandse waarnemers bij het stemmen op de Nederlandse volksvertegenwoordiging op 6 mei keken met enige verwondering naar onze stemcomputers. Op het NOS-journaal merkte een van hen op dat het stemmen op deze manier verder bij de mensen vandaan lag, nu ze niet meer een potlood vast konden houden en zelf hun keuze konden aankruisen. Want Nederland, het land met als belangrijk exportproduct Kennis, wil electronisch stemmen. Een groot deel van de Nederlandse gemeenten heeft voor de gemeenteraadsverkiezingen van 4 maart stemcomputers aangekocht, het grootste deel van deze machines werden geleverd door een enkel electronicabedrijf. Bij die verkiezingen waren er bij in ieder geval zes gemeenten problemen met de computers en nu zorgen problemen bij de automatische telling van de landelijke verkiezingen ervoor dat de 150ste kamerzetel nog niet opgevuld kan worden. Onze democratie ligt in handen van de computer, een apparaat dat onzichtbaar telt, oncontroleerbaar is en bovendien geleverd wordt door één bedrijf.

Het Groenlose bedrijf Nedap leverde stemcomputers aan 325 van de 548 Nederlandse gemeenten en heeft daarmee 80% van de markt in handen. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen was er volgens het bedrijf minder dan een half procent uitval. Technisch Weekblad meldde op 11 maart jl. dat 'alle problemen die met automatisering gepaard gaan, zoals gebrekkige organisatie, gebrek aan deskundigheid, falende techniek' zich ook hebben voorgedaan bij die verkiezingen. Zo schrijft het blad over vermeende problemen in Amsterdam, waar het softwarepakket voor het verwerken van stemmen niet kon worden opgestart, Nijmegen, waar de uitslag niet uitgeprint kon worden en ook over problemen in Groningen, Goes en Bunschoten.

Ik word zelf opgeleid tot systeemontwerper en programmeur en heb enige ervaring in het vakgebied. Wat ik daar zoal zie gebeuren stelt mij ten aanzien van een zo precaire zaak als electronische stemregistratie niet gerust. Voor een dergelijke machine zijn duizenden regels programmacode nodig, die door slechts enkele programmeurs ingevoerd worden. Er is altijd een goede kans aanwezig dat er ergens tussen die regels door een foutje niet wordt opgemerkt; een foutje dat vaak moeilijk of vrijwel onmogelijk terug te vinden is. Vaak is het alleen voor de programmeurs van een stuk code mogelijk een fout te vinden en te verbeteren, een buitenstaander zou maanden nodig hebben de code op fouten te doorzoeken. Vooral bij het gebruik van programmeerbare chips, waarin programma's geladen worden die in directe verbinding staan met de chip, zogenaamde machinetaal, is het achteraf practisch onmogelijk de precieze loop van het programma te achterhalen. De programmeur die zijn code in de chip zet heeft de feitelijke macht; de gebruiker van chip kan niets anders doen dan de chip toepassen. Hij kan alleen zien wat de chip doet, de chip zelf blijft een zwarte doos.

Natuurlijk worden de stemcomputers vooraf aan het gebruik getest. Er worden stemmen ingevoerd en dan gekeken of de juiste telling uit de machine rolt. Maar wie zegt nu dat hetzelfde gebeurt tijdens de registratie van echte stemmen? Met onzichtbare software en electronica kan bijna alles. En niemand kan het voor de volle honderd procent controleren, tenzij de hele stemming met de hand wordt nageteld. Maar dat kan niet, want het bewijsmateriaal voor de stemmen bestaat niet. De stem van het volk is genoteerd in een aantal onmeetbare electrische stroompjes in een chip en vertaald door enkele technici van één bedrijf. Daar rust onze democratie nu op. Hopelijk is het niet waar wat Janmaat riep over gesjoemel met de telling, maar het tegendeel aantonen kan niemand.

Maar er worden ook fouten gemaakt in de telling als dit met de hand gebeurt, kan als tegenargument aangedragen worden. Dat is waar, maar het grote verschil met de stemcomputer is dat als in alle gemeenten in Nederland willekeurige fouten gemaakt zijn in de telling, deze fouten in het landelijke gemiddelde opgeheven zullen worden. Als door welke oorzaak ook in de stemcomputers, die allemaal gelijk zijn, dezelfde fout wordt gemaakt, dan blijft die fout in de landelijke telling bestaan en is de democratie beschadigd.

De invoering van dit soort automatisering in onze maatschappij houdt stand omdat iedereen blindelings op de technologie vertrouwt. Electronica-, informatica- en mediatechnologie brengt ons weliswaar veel goeds; een betere medische zorg, meer comfort en een goed draaiende economie. Maar achter de schermen belast het op een aantal fronten de basis van onze vrijheid als mens en daarmee de basis van onze maatschappij. We worden overal gevolgd, van de kassa in de supermarkt tot aan de camera op de weg, onze meningen kunnen worden beïnvloed door eenzijdige journalistiek in massamedia en nu bemoeit de technologie zich zelfs met het grondvest van onze democratie.

Mensen moeten de eer bij zichzelf houden. Electronische apparatuur kan ons helpen, kan onze rechterhand zijn, maar mag nooit onze stem vervangen. Als niemand waakt over de voortschrijdende techniek, dan zijn we onze stem kwijt voor we het zelf door hebben.
Misschien is het nog niet te laat.

Hilbert Koetsier
Groningen

(Index...)
---
Gepubliceerd in dagblad Trouw, zaterdag 23 mei 1998, pagina 11 - Podium

Laadt afdruk van de publicatie

Colofon
By Hilbert Koetsier, Groningen 1998
Laatste keer veranderd: 18 december 1998

· Mijn emailadres
· Homepage
· Server: Technische Cognitiewetenschap
· Rijksuniversiteit Groningen

· Technisch Weekblad is een wekelijks blad met oplage 50.000 - uitgave van VNU Business Publications, Amsterdam (ISSN 0923-1919)
· Trouw in een landelijk dagblad met oplage 112.000 - uitgave Trouw/Kwartet, Amsterdam

(Index...)

---

since 1999-07-20