๓๗.นิพพานนั้นมีจริงหรือไม่จะพิสูจน์ได้อย่างไรว่านิพพานมีจริง?
        มีนะมีอยู่ เพราะท่านผู้ใดบรรลุนิพพานมีมากต่อมากตามหลักฐานทางพระพุทธ
ศาสนา การที่จะพิสูจน์ว่านิพพานมีอยู่หรือไม่อย่างไรนั้น ต้องพิสูจน์ตามกรรมวิธีที่ท่าน
ผู้ได้บรรลุนิพพานได้พิสูจน์มาแล้ว เหมือนการพิสูจน์รสอาหารด้วยลิ้นการพิสูจน์เสียง
ด้วยหูฉะนั้น เครื่องมือในการพิสูจน์ว่านิพพานมีอยู่จริงหรือไม่คือ อริยมรรคมีองค์ ๘ประการ ซึ่งเป็นข้อปฏิบัติเพียงอย่างเดียวที่จะนำคนให้พบเห็นพระนิพพานด้วยปัญญา
ของตน มรรคมีองค์ ๘ประการคือ
        "ปัญญาอันเห็นชอบ ความดำริชอบ การเจรจาชอบ ทำการงานชอบ เลี้ยงชีวิตชอบ ทำความพยายามชอบ ระลึกชอบ ตั้งใจมั่นชอบ"
        หากใครต้องการพิสูจน์ให้ประจักษ์ชัดด้วยตนเองก็ต้องปฏิบัติไปตามอริยมรรค
มีองค์ ๘ ประการนี้ให้บริบูรณ์ไม่บกพร่อง แล้วก็จะรู้ได้ด้วยตนเองเพราะนิพพานเป็นบรม
ธรรม อันวิญญูชนจะพึงรู้ได้เฉพาะตนเหมือนกับผู้บริโภคอาหารชนิดนั้นๆเท่านั้นจึงจะ
ทราบรสอาหารด้วยตนเองการอธิบายเรื่องรสอาหารไม่อาจให้ทราบรสอาหารที่แท้จริง
ได้ฉันใด ลักษณะแห่งนิพพานก็มีลักษณะเช่นเดียวกันฉันนั้น
        หากว่ายังไม่อาจที่จะปฏิบัติตามมรรคมีองค์ ๘ ประการ ให้บริบูรณ์ได้บุคคลควร
ปฏิบัติตนอย่างไรจึงสามารถทำใจให้ยอมรับความมีอยู่แห่งนิพพานได้?
        นิพพานนั้นอาจแบ่งได้ ๒ ระดับ คือ
        นิพพานที่เป็นส่วนเหตุได้แก่การขจัดกิเลสให้ออกไปจากจิต จิตเป็นอิสระไม่ต้องทำ
อะไรไปตามอำนาจของกิเลสอย่างสามัญชน
        นิพพานที่เป็นส่วนผลที่เกิดสืบเนื่องมาจากการละกิเลสได้เป็นสภาพที่ไม่ถูกแผดเผา
ด้วยเพลิงกิเลสและเพลิงทุกข์กลับเป็นความสงบ ความสุขอย่างแท้จริง
        ตามที่ท่านแสดงว่า

๓๘.นิพพานเป็นสภาพที่ดับแล้วจะมีความสุขอย่างไรจะเอาดีกับ
นิพพานทางไหน?
        เอาดีทางจิตที่หลุดพ้นจากการถูกบงการของกิเลส อันเป็นเหตุให้เวียนเกิดเวียนตาย
จนหาที่สิ้นสุดไม่ได้ นักปราชญ์ผู้มีปัญญาพิจารณาเห็นว่าความเกิดบ่อยๆเป็นทุกข์เรื่อย
ไป จึงเพียรพยายามตัดกระแสแห่งกิเลสตัณหา อันเป็นเครื่องนำไปสู่ภพเสียได้ท่านเอาดี
ของท่านในทางนี้
        หากเราจะเปรียบเทียบกันแล้ว ความสุขขั้นโลกิยะในระดับต่างๆนั้นเหมือนความสุข
จากการเกาแผลคัน พอเกิดคันขึ้นมาก็ต้องเกาแผล ความรู้สึกว่าตนเป็นสุขก็เกิดขึ้น
กามสุขนั้นเป็นความสุขที่เกิดขึ้นจากการตอบสนองความปรารถนาของตนได้หากตอบ
สนองความต้องการไม่ได้ก็กลายเป็นความทุกข์
        ฝ่ายความสุขที่เกิดจากนิพพานนั้นเหมือนความสุขของคนที่มีร่างกายปกติไม่มีแผล
คันให้ต้องเกาคือ จะเกิดความสุขขึ้นเป็นปกติ เพราะร่างกายปกติไม่จำเป็นต้องไปสร้าง
เหตุแห่งความสุขอีกต่อไป
        การกล่าวว่านิพพานเป็นความสุขนั้น เหมือนการกล่าวว่าอาหารอร่อยเมื่อคนเหล่านั้น
ได้ปริโภคอาหารนั้นฉันใด การบอกว่านิพพานเป็นความสุขท่านที่บอกต้องเป็นผู้ได้บรรลุ
นิพพานแล้วฉันนั้น หากบุคคลไม่ยอมเชื่อวาทะของพระอริยบุคคลเช่นนั้นก็ไม่ทราบว่า
จะเชื่อใครแล้วในโลกนี้ และความสุขที่ท่านเรียกว่า นิพพานสุข นั้นบุคคลอาจสัมผัสได้ใน
ส่วนหนึ่งดังที่ได้กล่าวมาแล้วในข้อก่อน.